हेटौडा / चेपाङ जातिको उद्गम क्षेत्र मानिने मकवानपुरको राक्सिराङ गाउँपालिकामा आफनोे सांस्कृतिक पक्षको जगेर्नाका लागि उनीहरू सक्रिय भएका छन् । लोप हुँदै गएका चेपाङ परम्परा, गीतसङ्गीत तथा कला संस्कृतिको जगेर्नाका लागि स्थानीय सरकार र चेपाङ अगुवा सक्रिय भएका हुन । बागमती प्रदेश सरकारका पूर्व राज्यमन्त्री सन्तबहादुर चेपाङका अनुसार यति बेला स्थानीय सरकारले करिब तीन करोड ४० लाख रुपियाँ लगानी गरेर राष्ट्रिय चेपाङ सङ्ग्रहालय भवन निर्माण गरिरहेको छ । स्युलाइदुङु गीत चेपाङ समुदायका युवाबिच पाखा पखेरामा मायाप्रीति लाउने र विवाहको चरणसम्म पुग्ने भाव बोकेको गीत हो । अहिले राक्सिराङ गाउँपालिकामा मात्रै नभई यो गीतमा अन्य क्षेत्रका कतिपय मञ्चमा समेत घन्किन थालेका छन् ।
राक्सिराङ गाउँपालिका ७ का कलाकार सस्मिता र डेबिट चेपाङ त्यही गीतमा नृत्य प्रस्तुत गर्न विभिन्न ठाउँमा पुग्ने गरेका छन् । स्वर्गीय गायक यमन चेपाङले गाउनुभएको र सङ्कलन गर्नुभएको लोककथामा आधारित यो गीत करिब लोप भइसकेको थियो । राक्सिराङ गाउँपालिकाले सञ्चालन गरेको हाटबजारमा यो गीत बज्न थालेपछि अहिले नयाँ पुस्तालाई समेत यसले परम्परागत सन्देश दिइरहेको छ । पूर्व राज्यमन्त्री सन्तबहादुरले भन्नुभयो, “हामीले सबै कुरा गुमाउँदै गएका रहेछौँ,अहिले खोजी गर्दा यस्ता रेकर्डेड गीत फेला परे ।
राक्सिराङ गाउँपालिकाले अहिले छिमेकी स्थानीय तहलाई समेत पाठ सिकाउने गरी निश्चित भूगोललाई चेपाङ सांस्कृतिक तथा पर्यटन संरक्षित क्षेत्र घोषणा गरी कार्यान्वयनमा लगेको छ । राक्सिराङ गाउँपालिका ७ लाई संरक्षित क्षेत्र घोषणा गरिसकेको र गाउँपालिकाले नियमित बजेटका अतिरिक्त छुट्टै ५० लाख देखी एक करोड रुपियाँ वार्षिक रकम विनियोजन गर्ने तयारी गरेको गाउँपालिकाका अध्यक्ष राजकुमार मल्लले बताउनुभयो । हामी यस क्षेत्रका चेपाङ जातिको कला,संस्कृति जर्गेणा गर्नमा लागी परेका छौ हामीले न्युरो घारी बचाउने देखी रैथाने बाली संरक्षण सम्मका कार्यक्रमहरूका लागी जोड दिने अध्यक्ष मल्लले बताउनुभयो ।
उहाँले भन्नुभयो,चेपाङका कला,संस्कृति संरक्षणमा हाम्रो दायित्व छ यसलाई संरक्षण प्रवर्द्धन गर्न सके गाउँपालिकामा पर्यटन प्रवर्द्धनमा पनि ठुलो चहलपहल हुने उहाँले बताउनु भयो । चेपाङले जीवन चलाउने क्रममा गरेका दुःख, सङ्घर्ष र स्रोतसाधनको संरक्षण गर्ने र त्यसलाई पर्यटनसँग जोड्ने हाम्रो लक्ष्य हो मल्लले भन्नु भयो । उहाँले चेपाङको सांस्कृतिक पहिचानको पाटोलाई अगाडि बढाइसकेको भन्दै राक्सिराङ गाउँपालिकामा हुने औपचारिक कार्यक्रममा चेपाङले प्रयोग गर्ने गिट्ठा, तरुललाई खाजाका रूपमा उपयोग गर्न थालिएको समेत बताउनु भयो । राक्सिराङ गाउँपालिकामा पाहुनाका रूपमा आउनेलाई चेपाङ समुदायद्वारा उत्पादित मह, जाबी (चेपाङले बोक्ने मौलिक झोला) उपहारका रूपमा पठाउने गरिएको छ ।
नेपाल चेपाङ सङ्घका केन्द्रीय अध्यक्ष एवं संविधान सभा सदस्य गोविन्दराम चेपाङले राक्सिराङले झैँ अन्य पालिकाले पनि चेपाङको पहिचानका लागि काम गरिदिनुपर्ने बताउनुभयो । उहाँले चेपाङ समुदायलाई नजिकबाट बुझेको नेतृत्वबाट चेपाङ जीविकोपार्जन, सांस्कृतिक र जातीय पहिचान संरक्षणका लागि लगानी हुने गरेको भन्दै खुसी व्यक्त गर्नुभयो । नेपालको मकवानपुर, चितवन, धादिङ, गोरखा, तनहुँ र लमजुङमा चेपाङ समुदायको बसोबास रहेको छ । जङ्गल र खोलामा आश्रित रहन चाहने प्रकृति पूजक चेपाङ जातिको जनसङ्ख्या करिब एक लाखको हाराहारीमा रहेको नेपाल चेपाङ सङ्घका पदाधिकारीले जानकारी दिनुभयो ।
